Sẽ nguy hiểm ra sao khi sử dụng nguồn nước nhiễm chì

Trong đời sống hàng ngày, nước sinh hoạt là nguồn thiết yếu cho ăn uống, nấu nướng, vệ sinh và cả sản xuất. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng nước có thể bị nhiễm chì – một kim loại nặng vô cùng độc hại. Điều đáng lo ngại là nước nhiễm chì không màu, không mùi, không vị, nên rất khó nhận biết bằng giác quan thông thường. Nếu không phát hiện kịp thời, chì trong nước có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, đặc biệt là trẻ em và phụ nữ mang thai.

1. Nước nhiễm chì là gì?

Chì (Pb) là kim loại nặng mềm, dễ uốn, có khả năng dẫn điện kém. Từ thời cổ đại, người La Mã đã phát hiện chì độc hại khi nhiều thợ mỏ và thợ rèn mắc bệnh và tử vong sau khi tiếp xúc lâu dài. Dấu hiệu nhận biết chì trong nước khó khăn khi không có dấu hiệu nhận biết rõ ràng

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) ngưỡng an toàn của chì trong nước uống gần như bằng 0. EPA cho phép tối đa 0,015 mg chì/lít nước (15 ppb), nhưng các nghiên cứu chỉ ra rằng ngay cả lượng rất nhỏ cũng gây nguy cơ cho sức khỏe, nhất là với trẻ em. Nói cách khác, không có mức độ chì nào được coi là hoàn toàn an toàn trong nước uống.

2. Nguyên nhân nước nhiễm chì

Do đường ống dẫn nước: Phổ biến nhất là hệ thống đường ống dẫn nước. Nếu đường ống được làm từ chì, hoặc hợp kim chứa chì, theo thời gian chúng sẽ bị ăn mòn. Khi nước chảy qua, đặc biệt là nước có tính axit nhẹ hoặc chứa nhiều oxy hòa tan, các ion chì sẽ hòa tan và đi theo dòng nước vào nhà. Ngay cả những bể chứa inox cũng có thể góp phần gây ô nhiễm nếu chất liệu không đảm bảo, bởi loại inox rẻ thường lẫn chì.

Do Ô nhiễm từ hoạt động công nghiệp: Chì còn xuất hiện trong nước thải của các nhà máy luyện kim, sản xuất ắc quy, sơn hoặc khai thác khoáng sản. Khi không được xử lý đúng cách, những dòng thải này chảy vào sông suối, thấm xuống lòng đất và dần xâm nhập mạch nước ngầm. Người dân dùng nước giếng khoan ở khu vực này sẽ đối mặt rủi ro cao.

Xả thải và nước ngầm: Nước ngầm có thể tiếp xúc trực tiếp với các lớp đá hoặc quặng chứa chì. Quá trình hòa tan tuy chậm chạp nhưng liên tục khiến nước nhiễm độc ngay từ gốc. Điều đáng lo là quá trình này diễn ra âm thầm, không màu, không mùi, không vị, gần như không thể nhận biết bằng giác quan.

3. Cách nhận biết nước nhiễm chì

Chì không thể phát hiện bằng mắt thường, mùi hay vị, Kiểm tra mẫu nước tại cơ quan cấp nước hoặc phòng thí nghiệm.

Dùng máy đo nhanh nồng độ chì tại chỗ, đây chưa phải là thiết bị có thể mọi gia đình đều biết sử dụng như bút đo TDS, sử dụng cần có chuyên môn.

4. Tác hại của nước nhiễm chì đối với sức khỏe

Theo Tiến sĩ Phan Thế Đồng, giảng viên Khoa Khoa học và Công nghệ, Đại học Hoa Sen, TP HCM, thực tế trong cơ thể người có sự hiện diện của kim loại chì nhưng lượng rất thấp. Chức năng của chì chưa được xác định rõ ràng, các nhà khoa học phỏng đoán có thể kim loại này tham gia vào một vài phản ứng trong cơ thể. Tuy nhiên nếu cho rằng dùng thực phẩm chứa chì sẽ giúp bổ sung chì vào cơ thể là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Các chuyên gia cảnh báo hấp thụ thực phẩm, nước uống hay thuốc nhiễm chì sẽ khiến cơ thể tích tụ độc tố dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm.

Trẻ nhỏ – nhóm dễ tổn thương nhất: Bộ Y tế cho phép hàm lượng chì trong nước dùng để sản xuất, chì trong nước không vượt quá 0,01 mg/L. Giới hạn chì trong máu của trẻ em dưới 0,05 mg/L mới an toàn. Nếu hàm lượng này từ 0,1 đến 0,25 mg/L có thể gây suy giảm chức năng thần kinh. Một người được xác định là ngộ độc và phải điều trị khi lượng chì trong máu cao hơn 0,6 mg/L. Hàm lượng chì trong máu trên 0,25 mg/L sẽ gây đau đầu, khó chịu và các vấn đề thần kinh nghiêm trọng. Hàm lượng chì trong máu từ 0,5 đến 0,7 mg/L được tính là nhiễm độc vừa phải; trên 0,7mg/L là nhiễm độc nặng có thể gây co giật, tử vong. Các chuyên gia về độc chất học khuyến cáo trên Health Sina rằng nhiễm độc chì ảnh hưởng đến trẻ em nặng nề hơn người trưởng thành. Khi nhiễm độc chì, người lớn có thể được chữa khỏi hoàn toàn song trẻ em nhiễm lượng chì thấp cũng có thể để lại di chứng suốt phần đời còn lại. Trẻ lớn lên có thể gặp các vấn đề về chỉ số thông minh (IQ) thấp, hiếu động, ảnh hưởng hệ thống thần kinh trung ương, ngoại vi, khuyết tật, chậm lớn, suy giảm thính giác và chức năng tế bào huyết học.   

Người trưởng thành – cao tuổi: Người lớn nhiễm độc chì thường ăn không ngon, trí nhớ kém, khó ngủ, giảm khả năng làm việc, nặng hơn có thể bị tăng huyết áp, suy giảm chức năng thận và ảnh hưởng xấu đến chức năng sinh sản

Phụ nữ mang thai: Với phụ nữ mang thai, kim loại này có thể vượt qua hàng rào nhau thai và phơi nhiễm vào đứa bé. Hậu quả là thai nhi giảm tăng trưởng và bà mẹ có nguy cơ sinh non.  

5. Đun sôi không loại bỏ được chì

Đun nước chỉ giúp tiêu diệt vi khuẩn, virus. Với kim loại nặng như chì, nhiệt độ không hề phá vỡ cấu trúc của chúng. Thậm chí khi nước sôi, thể tích giảm, nồng độ chì trong phần nước còn lại càng cao hơn. Nghĩa là càng đun lâu, nước càng “đặc” chì.

6. Lọc cơ học chỉ loại bỏ cặn, không giữ được ion chì

Các vật liệu lọc phổ biến như cát, sỏi, than hoạt tính chủ yếu giữ lại tạp chất lớn, mùi vị hay hợp chất hữu cơ. Nhưng chì tồn tại dưới dạng ion Pb²⁺ hòa tan, có kích thước rất nhỏ và ổn định, dễ dàng xuyên qua màng lọc cơ học. Vì vậy nước vẫn còn nhiễm chì dù nhìn qua có vẻ trong và sạch.

7. Công nghệ màng lọc xử lý được rất tốt

Các công nghệ xử lý màng truyền thống như UF, NANO, RO được biết đến với khả năng lọc mạnh, loại bỏ cả kim loại nặng. Tuy nhiên nguyên lý “lọc cưỡng bức” RO khiến phần lớn nước bị xả bỏ: để thu được 1 lít nước tinh khiết, có thể phải thải ra 2–3 lít nước. Đồng thời, màng RO loại bỏ gần như toàn bộ khoáng chất tự nhiên, khiến nước uống trở nên “trơ vị” và thiếu khoáng có lợi.

8. Kết luận

Nước nhiễm chì nguy hiểm vì vừa khó nhận biết, vừa gây tổn hại lâu dài đến sức khỏe, đặc biệt trẻ nhỏ và thai phụ. Trong số các công nghệ xử lý hiện nay, lọc tổng đầu nguồn UF với lõi PVDF cao cấp cho thấy hiệu quả vượt trội, nổi bật nhờ khả năng loại bỏ Pb²⁺ hiệu quả, vận hành tiết kiệm, và vẫn giữ lại khoáng chất tự nhiên. Đây là lựa chọn đáng cân nhắc cho gia đình muốn vừa an toàn, vừa tiện lợi trong sử dụng nước hàng ngày.